Welzijn reptielen

Er zijn veel verschillende soorten reptielen en ze zijn zeer uiteenlopend in o.a. grootte, kleur en lichaamsvorm, maar ook in de eisen die zij stellen aan hun omgeving, huisvesting, voeding en verzorging.

Hoewel exacte getallen niet bekend zijn, lijken moerasschildpadden, enkele slangensoorten, leguanen en agamen het meest als gezelschapsdier gehouden te worden.

In dit dossier worden de belangrijkste oorzaken van welzijnsproblemen bij reptielen besproken. Welzijnsproblemen hangen grotendeels samen met verkeerde voeding, gebrekkige huisvesting, gebrek aan UV licht, verkeerd hanteren, wildvang en impulsaankopen.

Zie het Welfare Quality dossier voor meer informatie over het meten van welzijn aan de hand van dierkenmerken.

Voor een goede huisvesting van reptielen is het belangrijk de oorspronkelijke leefomgeving nauwkeurig na te bootsen. Elke soort heeft zijn eigen specifieke wensen. Houd rekening met/zorg voor:

● Voldoende ruimte: bedenk hoe groot de dieren worden en hoeveel ruimte elk dier nodig heeft;

● Goede temperatuur: kan met (warmte)lampen (bij voorkeur), of van opzij met behulp van warmtematjes of verwarmingskabels;

● Temperatuurgradiënt: afwisseling tussen warme en koelere plekken;

● Goede luchtvochtigheid: belangrijk voor de conditie van de huid en het vervellen;

● Goede verlichting: juiste lichtintensiteit en daglengte; UV verlichting van groot belang (zie "Gebrek aan UV licht");

● Droge en natte plekken: zorg voor afwisseling;

● Voldoende variatie en meerdere schuilplaatsen (in warm en koel gedeelte);

● Goed bodemmateriaal: makkelijk te reinigen en te verwijderen; type afhankelijk van soort; geen scherpe uitsteeksels;

● Rust: voor dieren die van nature gevoelig zijn voor stress.

• Het terrarium, Landelijk Informatiecentrum Gezelschapdieren (LICG)
• Komt een leguaan bij de dokter, video uit basiscursus dierenwelzijn, 2011

Voor reptielen is UV-B verlichting van groot belang. Het is onmisbaar voor het produceren van vitamine D3. Deze vitamine reguleert het calcium metabolisme en heeft daardoor invloed op een goede ontwikkeling van het skelet. UV-A output heeft een positief effect op gedrag en voedselwaarneming. Er zijn speciale UV lampen beschikbaar, die overigens wel regelmatig vervangen moeten worden omdat de UV-waarde snel terugloopt.

• Voorlichting over reptielen: voeding en verlichting, Studentenverslag, Van Hall Larenstein, 2009
• Verlichting, Stichting Doelgroep Groene Leguanen (SDGL)

Hanteren dient alleen te gebeuren als het strikt noodzakelijk is. Vele soorten hebben scherpe nagels en elk reptiel kan bijten. Het is belangrijk om te weten hoe de verschillende soorten gehanteerd moeten worden. Ondersteun het dier bij het hanteren onder het hele lichaam en laat het niet hangen. Vooral slangen kunnen dan problemen krijgen met hun bloedsomloop. Bijna alle hagedissen kunnen hun staart loslaten als ze vastgepakt worden.

Een deel van de reptielen dat als huisdier gehouden wordt, is gevangen in hun oorspronkelijke natuurlijke omgeving. Wildvangdieren zijn vaak veel goedkoper dan nakweek dieren. De wildvangdieren worden namelijk met velen tegelijk uit de natuur gehaald en geëxporteerd. Een groot percentage van de illegaal gevangen dieren overleeft de reis niet en veel andere sterven kort daarna , vaak als gevolg van verhongering, uitdroging of ziekte. De overgang van het wild naar gevangenschap is erg groot. Het vereist veel deskundigheid om wildvangdieren aan gevangenschap te laten wennen. Sterfte in deze groep is aanzienlijk, vaak als gevolg van stress.

• Standpunt inzake Wildvang van Reptielen en Amfibieën, Stichting Platform Verantwoord Huisdierenbezit (PVH), 2009

De laatste jaren is het houden van reptielen steeds populairder geworden. Het ondoordacht aanschaffen van een reptiel, het verkrijgen van gebrekkige en/of foutieve informatie bij aankoop of onvoldoende zoeken naar informatie over het gekochte dier, kan tot veel ongerief leiden. Door de laagdrempeligheid van internet wordt men bovendien nog makkelijker verleid tot een (impuls)aankoop.

• Reptielen en amfibieën gedownload: onderzoek naar internethandel van reptielen en amfibieën, studentenverslag, 2009
• Aandacht voor aanbod uitheemse dieren op Marktplaats, nieuwsbericht DWW, april 2012

Verkeerde voeding

De voeding van reptielen is afhankelijk van de soort, grootte en leeftijd van het dier. De meeste reptielen en alle slangen zijn vlees- of insecteneters. Sommige reptielen zoals landschildpadden en leguanen zijn planteneters. Tekorten in vitamines en mineralen kunnen tot gebreksziekten leiden:

● Tekort in calcium en/of vitamine D3: kalkgebrek (rachitis). Gevolgen: zwakke en misvormde botten, scheve tanden, weke schilden. Planten- en insecteneters lopen het grootste risico;

● Tekort in calcium: problemen met voortplanting zoals legnood, slechte uitkomst van eieren en afwijkende jongen;

● Tekort in vitamine B1 bij visetende slangen door het eten van rauwe vis: aantasting van de hersenen, herkenbaar aan ongecoördineerde bewegingen, krampen;

● Tekort aan vitamine A, o.a. leidend tot oogontstekingen bij moerasschildpadden.

• Bernard, J.B et al., 2002. Feeding captive piscivorous animals: nutritional aspects of fish as food.
• De vitamine D en calcium/fosfor behoefte bij reptielen, onderzoek welzijn gezelschapsdieren
• Dierentuinvoeding, dictaat VHL Diermanagement/Dierenwelzijnsweb
• Voedingstabel herbivore reptielen, Stichting Doelgroep Groene Leguanen (SDGL)