Dossier

Bijtincidenten door honden

Regelmatig verschijnen er berichten in de media over bijtincidenten door honden. Naar schatting worden er per jaar 150.000 personen in Nederland door honden gebeten. Twee derde van deze bijtincidenten doet zich voor in de privé sfeer, een derde in de openbare ruimte.

In dit dossier wordt een overzicht gegeven van de maatregelen die de landelijke overheid en gemeenten (kunnen) treffen in geval van een bijtincident en het voorkomen daarvan. Handelingsperspectief van gemeenten wordt geschetst aan de hand van een aantal inspirerende voorbeelden van maatregelen. Ook wordt kort ingegaan op de achtergrond van bijtincidenten en gedragstesten, en wat er gebeurt met honden die in opslag of opvang terecht komen.

Leeswijzer: in de context van bijtincidenten wordt de term hoog risico (HR) hond vaak gehanteerd. Aangezien er verschillende definities zijn van HR-hond, maar ook van bijtincident, dient dit worden meegenomen bij het raadplegen van de bron.

Wet- en regelgeving

Er zijn diverse wetten die mogelijkheden geven om strafrechtelijk in te grijpen bij gevaarlijke situaties met honden:

Burgerlijk Wetboek: regelt dat de eigenaar van een hond aansprakelijk is voor de aangerichte schade artikel (6:179).
Wetboek van Strafrecht: artikel 425 (aanhitsen, niet terughouden en onschadelijk houden) en artikel 300 (mishandeling en letsel). Honden kunnen in beslag worden genomen en eventueel worden onderworpen aan een risico-assessment (o.a. gedragstest) door een door RVO aangewezen partij.
Wet Dieren: artikelen 2.1 (dierenmishandeling), 2.6 (fokken van dieren), 2.7 (handel in dieren), 2.14 (verbod op dierengevechten), 2.15 (wedstrijden met dieren), en 5.13 (bevoegdheden burgemeester).

Gemeentelijke wetgeving

Gemeenten kunnen in een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) regels vastleggen met betrekking tot het houden van honden in de openbare ruimte. Als er sprake is van aantasting van de openbare orde en veiligheid, kan een gemeente maatregelen opleggen (bestuursrechtelijke procedure):

Op grond van de APV kan aan de eigenaar van een gevaarlijke hond o.a. een aanlijn- en muilkorfgebod worden opgelegd voor die hond (artikel 2:59 ‘Gevaarlijke honden’).
Als de eigenaar zich hier niet aan houdt, kan de burgemeester de hond in beslag laten nemen op grond van artikel 172 (handhaving openbare orde) van de Gemeentewet.
Daarna kan een soortgelijk traject worden doorlopen als bij overtreding van artikel 425 van het Wetboek van Strafrecht.

Gemeente: Preventie

Belangrijk is preventief ingrijpen, dus vóórdat een bijtincident aan de orde is. In het voorkomen en tegengaan van bijtincidenten beschikken gemeenten over een repertoire aan maatregelen:

Voordat incidenten plaatsvinden meldingen aannemen van buurtbewoners die zich ongerust maken en samen met getrainde toezichthouders (BOA’s) gericht oplossingen zoeken per casus.
Het los laten lopen van honden verbieden, behalve in de aangewezen (afgeschermde) losloopgebieden. Hierop ook streng handhaven.
Ontsnappingsveilig erf of verblijf nadrukkelijker beschrijven in de APV.
Versterken voorlichting en informatie over het houden van honden, zodanig dat mensen de risico’s en verantwoordelijkheden goed kunnen inschatten.

Lees meer

Maatregelen waar de Rijksoverheid anno 2020 aan werkt zijn:

Een fok- en importverbod voor hoog-risico honden.
Een landelijk registratiesysteem voor bijtincidenten: Na een pilot met TRIAS door politie en gemeenten in 2018 is door het Ministerie besloten verder te gaan met een ander beproefd systeem BRS (Boa Registratie Systeem) ontwikkeld door NatuurNetwerk BV. Op dit moment is dat systeem in ontwikkeling: “overlast honden”.
Een wetenschappelijk onderbouwde lijst van karakteristieken op grond waarvan kan worden bepaald of sprake is van een hond met een potentieel risico (onafhankelijk van ras, i.t.t. eerdere wetgeving (Regeling Agressieve Dieren)).
Een meldpunt voor elke gemeente waar gevaarlijk gedrag van honden of hinderlijk gedrag van hondenbezitters gemeld zou kunnen worden.

Bronnen

Burgerlijk Wetboek, Rijksoverheid
Wetboek van Strafrecht, Rijksoverheid
Wet dieren, Rijksoverheid
Opvang in beslag of in bewaring genomen dieren, RVO
Kamerbrief Dierenwelzijn gezelschapsdieren, Rijksoverheid, 2020
Stand van zaken over hoogrisicohonden, Kamerbrief, Rijksoverheid, 2018
Dierenwelzijn binnen de gemeente Rotterdam & Dordrecht en de Nationale Politie, eenheid Rotterdam, Voorstel definitie & proof of concept, Devoteam, 2018
Resultaten TRIAS Proof of Concept, Devoteam, 2019
Verzamelbrief dierenwelzijn, Kamerbrief, Rijksoverheid, 2018
Verantwoord honden houden: paal en perk aan onaanvaardbaar gedrag van honden en hun houders, zienswijze Raad voor Dierenaangelegenheden, 2013
Aanpak bijtincidenten buitenland: Minder hondenbeten: Puzzelen naar veiligheid voor mens en dier, blz 44-50, Wageningen Livestock Research, 2017
Hondenbeten in perspectief. Een evaluatie van de RAD en aanbevelingen voor het terugdringen van bijtincidenten, Animal Sciences Group, 2008

Lees meer

Bronnen

Gemeentewet, Rijksoverheid
Modelverordening van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
De procedure bij bijtincidenten, Faculteit Diergeneeskunde, jaar van uitgave onbekend

Lees meer

Maatregelen - vervolg:

Stimuleren van het volgen van gehoorzaamheidscursussen bij hondenscholen.
Samenwerken met andere partijen binnen de gemeentegrenzen: dierenartsen, hondenscholen, dierenwinkels en dierenasielen.

Bronnen

The safe dog project: een onderzoekproject naar de preventie bij bijtincidenten, DAVALON, 2019
De gebeten hond: preventie van bijtincidenten door honden in Nederland, Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, 2018
Minder hondenbeten: Puzzelen naar veiligheid voor mens en dier, Wageningen Livestock Research, 2017
Hondenbeten aan de kaak gesteld: preventie van ernstige hondenbeten bij mens en dier, samenvatting, Raad voor Dierenaangelegenheden, 2017
Gulahund (Yellowdog), program for and about sensitive dogs in society.

Gemeentelijk bijtprotocol

Diverse gemeenten hebben of werken aan een beleid voor bijtincidenten door honden, zoals:

Een lokaal en anoniem meldpunt voor registratie van gevaarlijk gedrag van honden of hinderlijk gedrag van hondenbezitters.

Bijtincident

Een bijtincident is geen enkelvoudig incident, waarbij alleen naar de bijtende hond moet worden gekeken wanneer het om maatregelen gaat. Het is de combinatie van hond, de houder en omgeving die tot een incident leidt. Het bijtrisico van een individuele hond wordt vooral beïnvloed door factoren gerelateerd aan de eigenaar.

Gedragstesten

Bij het testen van honden kunnen verschillende gedragstesten gebruikt worden, afhankelijk van het doel en de instantie die de test laat doen:

MAG (Maatschappelijk Aanvaardbaar Gedrag) test: met deze test wordt bekeken hoe een hond buitenshuis reageert op naderende onbekenden, kinderen, vreemde voorwerpen en geluiden.

Lees meer

Beleid - vervolg:

Een bijtprotocol, verankerd in de APV. Hierin kan staan wat hondeneigenaren en slachtoffers kunnen doen na een bijtincident. Zo kan een slachtoffer aangifte doen. De gemeente kan vervolgens bepalen wat er met de hond gebeurt en bijvoorbeeld verwijzen naar een gedragstherapeut, een aanlijn- en muilkorfgebod opleggen, de hond laten testen op agressie, de eigenaar adviseren of verplichten een training te volgen met de hond of de hond in beslag nemen. Ook een gedragsaanwijzing binnen het bestuursrecht kan een optie zijn.
Om incidenten af te handelen gaan wijkagenten of getrainde toezichthouders (BOA’s) in gesprek met de houder.

Bronnen

Minder hondenbeten: Puzzelen naar veiligheid voor mens en dier, Wageningen Livestock Research, 2017

Lees meer

Bronnen

Hoog-risico honden, een bijtend probleem? Een fenomeenonderzoek naar bijtincidenten en hondengevechten, Bureau Beke, 2019
The safe dog project: een onderzoekproject naar de preventie bij bijtincidenten,, DAVALON, 2019
Hoog-risico honden: risico voor hond, houder en samenleving, Tijdschrift voor Diergeneeskunde, juni 2017
De aard van het beestje: kenmerken en achtergronden van dierenmishandelaars, Bureau Beke, 2017
Barrièremodel bijtincidenten, Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
De gebeten hond: preventie van bijtincidenten door honden in Nederland, Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, 2018

Lees meer

Gedragstesten - vervolg

TOP (Typering omtrent Persoonlijkheid) test: deze meet eigenschappen zoals mensgerichtheid of herstel na schrik. Deze test kan gebruikt worden om inzicht te krijgen in het karakter en gedrag van een hond, zowel door gemeenten als door particulieren.

Bij het strafrechtelijke risico-assessment wordt gebruik gemaakt van een speciaal hiervoor ontwikkelde gedragstest. :

Bronnen

Welke test voor welke doelgroep? Onze Hond, nummer 2, 2018

Opslag en opvang

Slechts een heel klein deel van de bijtende honden wordt in beslag genomen en wordt aangemeld om een risico-assessment te ondergaan. Tot voor kort werden bijtincidenten niet goed bijgehouden door Politie en Jusitie. Sinds 1.5 jaar gebruikt de politie de maatschappelijke code E84 (bijtincidenten), landelijk. Dat varieert van meldingen (mutaties), aangiften, dossiers (op basis van Wetboek van Strafrecht naar OM) en bestuurlijke rapportages die naar gemeenten gaan met verzoek tot instellen bestuurlijke maatregel (zoals muilkorf of kort aanlijngebod).

Lees meer

Als een bijtende hond in het dierenasiel (opvang) beland is het noodzakelijk de juiste huisvesting, zorg en eventuele veiligheidsmaatregelen te bepalen. Voor een herplaatsing – vaak moeizaam – is het van belang dat nieuwe eigenaren goed worden voorgelicht.

Voor honden in opslag en opvang is er ook het gedrags-/welzijnsassessment per individuele hond, wat al dan niet in combinatie met een agressietest, meer zegt over de kans op bijten, dan wanneer alleen een agressietest wordt uitgevoerd.

Bronnen

De complexe hond in de Nederlandse opvang - Een onderzoek naar de noodzaak en haalbaarheid van een landelijk expertisecentrum voor complexe honden, HAS Kennistransfer en Bedrijfsopleidingen, 2020
De procedure bij bijtincidenten, Faculteit Diergeneeskunde, jaar van uitgave onbekend
Beantwoording Kamervragen over vechthonden uit dierenasiels, Rijksoverheid, 2020

Dilemma's

De agressieve hond! Bestaat dat wel? HondenKennisCentrum.nl
Asiels puilen uit met hoogrisicohonden, spuitje is geen oplossing voor bijtgrage honden, BN DeStem, 2019
Inventarisatie hoog-risico honden in opvangcentra en dierenambulances, Dierenlot, 2018
Betere registratie van aanvallen door agressieve honden, EenVandaag, 2017

Vb bijtprotocollen

PvA agressieve honden_gemeente Rotterdam

Training HR honden, Politie

Lees meer

Awareness training HR Honden Nationale Politie (binnen OBT module), Henri Schipper, tactisch coordinator dierenwelzijn eenheid Rotterdam, 2020
Hoe te handelen bij een bijtincident met een hond? Stroomschema, Politie
Hoog Risico training eenheid Rotterdam en Algemene Ontwikkelingen taakveld dieren, Politie
Onderbouwing awareness training bij (hoog) risico honden voor alle medewerkers werkzaam bij de politie, Politie, 2018
Hoog-risico honden, YouTube video, Politie
Training HG (Hoge Risico) Honden, IBT module 3, YouTube video, Politie

Laatste wijziging aan dit dossier: 4 november 2020